Από τη γέννηση ενός παιδιού έως και τα 5 έτη του αναπτύσσονται τα πιο σημαντικά στάδια ανάπτυξης τα οποία θα σηματοδοτήσουν τη μετέπειτα εξέλιξή του σε διάφορους τομείς.
Τα αναπτυξιακά στάδια δεν εμφανίζονται σε όλα τα παιδιά με τον ίδιο ρυθμό , αλλά υπάρχει μια ενδεικτική ηλικία για την εκδήλωση των αντίστοιχων χαρακτηριστικών.
Οι αναπτυξιολόγοι κάνουν λόγο για «αναπτυξιακά ορόσημα», δηλαδή ένα σύνολο λειτουργικών δεξιοτήτων που μπορούν να εκτελέσουν τα παιδιά σε κάθε στάδιο ανάπτυξης. Ο παιδίατρος τα χρησιμοποιεί για να ελέγξει την ανάπτυξη του παιδιού. Εδώ να επισημάνουμε ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό και γι’ αυτό δεν αναπτύσσουν όλα τα παιδιά στην ίδια ηλικία τις δεξιότητες.
Ορόσημα κίνησης (1 μηνός)
- Κάνει σπασμωδικές κινήσεις και τρεμάμενες κινήσεις του βραχίονα
- Φέρνει τα χέρια του στο ύψος των ματιών του και του στόματός του
- Κινεί το κεφάλι του από τη μία πλευρά στην άλλη όταν είναι μπρούμυτα
- Έχει τα χεράκια του κλεισμένα σαν μπουνιά
- Έχει έντονα αντανακλαστικά κίνησης
Όραση και ακοή (1 μηνός)
- Εστιάζει σε μία απόσταση 20-30 cm μακρυα
- Τα μάτια περιπλανώνται
- Προτιμάει τα ασπρόμαυρα σχέδια
- Η ακοή έχει αναπτυχθεί πλήρως
- Αναγνωρίζει κάποιους ήχους
- Μπορεί να γυρίζει σε κάποιους γνώριμους ήχους
Αφή και όσφρηση (1 μηνός)
- Προτιμάει γλυκιές μυρωδιές
- Αποφεύγει τις πικρές ή όξινες μυρωδιές
- Αναγνωρίζει τη μυρωδιά του μητρικού γάλατος της μητερας του
- Δεν του αρέσει η απότομη αρπαγή
Ορόσημα κίνησης (3 μηνών)
- Σηκώνει το κεφάλι και το στήθος όταν είναι μπρούμυτα
- Ανοίγει και κλείνει τα χέρια του
- Σπρώχνει προς τα κάτω τα ποδαράκια του όταν είναι τοποθετημένο σε μία επιφάνεια
- Βάζει το χέρι του στο στόμα του
- Γραπώνει και κουνάει παιχνίδια
- Τεντώνει τα χέρια του και κλωτσάει όταν είναι ανάσκελα ή μπρούμυτα
Όραση και ακοή (3 μηνών)
- Παρατηρεί πρόσωπα και ακολουθεί κινούμενα αντικείμενα 180 μοίρες
- Αναγνωρίζει από απόσταση οικεία πρόσωπα
- Σταδιακά χρησιμοποιεί τα μάτια και τα χέρια σε οπτικοκινητικό συντονισμό
- Χαμογελά στον ήχο της φωνής σας
- Στρέφει το κεφάλι προς τους ήχους και αρχίζει να τους μιμείται
Κοινωνικά και συναισθηματικά ορόσημα (3 μηνών)
- Αναπτύσσει κοινωνικό χαμόγελο
- Εκφράζεται περισσότερο με το πρόσωπο
- Μιμείται κάποιες εκφράσεις και κινήσεις του προσώπου
*Θα ήταν καλό να απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας αν το παιδί δεν
- Ανταποκρίνεται σε έντονους ήχους
- Παρατηρεί τα χέρια του στους 2 μήνες
- Χαμογελά στον ήχο της φωνής σας στους 2 μήνες
- Ακολουθεί κινούμενα αντικείμενα με το βλέμμα στους 2-3 μήνες
- Χαμογελά στους ανθρώπους στους 3 μήνες
- Υποστηρίζει καλά το κεφάλι στους 3 μήνες
- Απλώνει το χέρι για να πιάσει παιχνίδια στους 3-4 μήνες
- Κινεί ένα ή και τα δύο μάτια προς όλες τις κατευθύνσεις ή «αλληθωρίζει» συνέχεια
Κινητικά ορόσημα (4-7 μηνών)
- Ρολάρει και προς τις δύο κατευθύνσεις (από μπρούμυτα ανάσκελα και το αντίστροφο)
- Κάθεται, έρχεται δηλαδή στην εδραία θέση , αρχικά με υποστήριξη και ύστερα χωρίς
- Στηρίζει το μέρος του σώματός του στα πόδια του
- Κρατά αντικείμενα με ολόκληρο το χέρι
- Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
Οπτικά ορόσημα (4-7 μηνών)
- Ολοκληρώνεται η έγχρωμη όραση
- Ωριμάζει η όραση απόστασης
- Μπορεί να παρακολουθεί κινούμενα αντικείμενα
Λεκτικά ορόσημα (4-7 μηνών)
- Γυρίζει στο άκουσμα του ονόματός του
- Ανταποκρίνεται στο «όχι»
- Αναγνωρίζει συναισθήματα από τον τόνο της φωνής
- Χρησιμοποιεί τη φωνή του για να εκφράσει χαρά ή δυσαρέσκεια
- «μπαμπαλίζει» με σύμφωνα»
Γνωσιακά ορόσημα (4-7 μηνών)
- Βρίσκει αντικείμενα μερικώς καλυμμένα
- Εξερευνά τα χέρια του και το στόμα του
- Προσπαθεί να πιάσει αντικείμενα που δε φτάνει και ψάχνει να βρει αντικείμενα που έχουν φύγει από το οπτικό του πεδίοΚοινωνικά ορόσημα (4-7 μηνών)
- Ευχαριστιέται το παιχνίδι
- Ενδιαφέρεται για τον καθρέφτη
- Είναι συχνά χαρούμενοΚινητικά ορόσημα (8-12 μηνών)
- Έρχεται και παραμένει σε καθιστή θέση χωρίς βοήθεια
- Μπουσουλάει πάνω στην κοιλιά του, έρπει
- Στέκεται όρθιο κρατώντας έπιπλα
- Στέκεται στιγμιαία χωρίς να κρατιέται από πουθενάΟρόσημα λεπτής κινητικότητας (8-12 μηνών)
- Πιάνει αντικείμενα με τον δείκτη και τον αντίχειρα
- Χτυπάει δυο αντικείμενα μεταξύ τους
- Βάζει και βγάζει αντικείμενα μέσα σε δοχείο
- Αφήνει τα αντικείμενα που έπιασε με ευκολίαΓλωσσικά ορόσημα (8-12 μηνών)
- Προσέχει πολύ τον λόγο των μεγάλων
- Κάνει απλές χειρονομίες κουνώντας το κεφάλι
- Προσπαθεί να μιμηθεί λέξεις
Κινητικά ορόσημα (1-2 ετών)
- Περπατά ανεξάρτητα και όσο πλησιάζει τα 2 έτη τρέχει
- Σέρνει παιχνίδια όταν περπατάει
- Μεταφέρει ογκώδη παιχνίδια ή πολλά παιχνίδια ταυτόχρονα
- Μπορεί να σταθεί στις μύτες των ποδιών του
- Σκαρφαλώνει και κατεβαίνει από τα έπιπλα χωρίς βοήθειαΟρόσημα λεπτής κινητικότητας (1-2 ετών)
- Μουτζουρώνει
- Χτίζει πύργο με 4 κυβάκια
- Μπορεί να δείχνει προτίμηση σε κάποιο χέριΚοινωνικά και συναισθηματικά ορόσημα (1-2 ετών)
- Μιμείται συμπεριφορές ενηλίκων και άλλων παιδιών
- Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ξεχωριστό πρόσωπο από τους άλλους
- Χαίρεται με την παρουσία άλλων παιδιών στο χώρο
- Αυξημένο άγχος αποχωρισμού κοντά στους 18 μήνες , που σχεδόν εξαφανίζεται στους 24Κινητικά ορόσημα (3-4 ετών)
- Πηδά και στέκεται στο ένα πόδι για 5 δευτερόλεπτα
- Ανεβοκατεβαίνει σκάλες χωρίς βοήθεια
- Κλωτσάει μπάλα σε ευθεία
- Πετάει μπάλα πάνω από το κεφάλι
- Βαδίζει μπροστά και πίσω με ευελιξία
Ορόσημα λεπτής κινητικότητας (3-4 ετών)
- Αντιγράφει ένα τετράγωνο
- Ζωγραφίζει ένα πρόσωπο με 2-4 μέρη (κεφάλι ,πόδια χέρια)
- Χρησιμοποιεί ψαλίδι
- Ζωγραφίζει κύκλους και τετράγωνα
- Αντιγράφει ορισμένα κεφαλαία γράμματα
Γλωσσικά Ορόσημα (3-4 ετών)
- Αντιλαμβάνεται τις έννοιες «ίδιο» και «διαφορετικό»
- Χρησιμοποιεί σταθερά κάποιους γραμματικούς κανόνες
- Μιλάει με φράσεις των 5-6 λέξεων
Γνωσιακά Ορόσημα (3-4 ετών)
- Αντιλαμβάνεται την έννοια του μετρήματος και ίσως μετράει
- Αντιλαμβάνεται καλύτερα το πέρασμα του χρόνου
- Ακολουθεί οδηγίες 3 βημάτων και μπορεί να θυμηθεί μία ιστορία
- Εμπλέκεται σε «φανταστικό παιχνίδι»
Κοινωνικά και συναισθηματικά ορόσημα (3-4 ετών)
- Ενδιαφέρεται για νέες εμπειρίες
- Συνεργάζεται με τα άλλα παιδιά
- Ντύνεται και ξεντύνεται μόνο του χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια
- Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως σώμα ,νου και συναίσθημα
- Δε μπορεί συχνά να ξεχωρίσει τη φαντασία από την πραγματικότηταΚινητικά ορόσημα (4-5 ετών)
- Στέκεται στο ένα πόδι για 10 δευτερόλεπτα
- Πηδάει και κάνει κουτσό
- Κάνει κούνια και σκαρφαλώνειΟρόσημα λεπτής κινητικότητας (4-5 ετών)
- Αντιγράφει τρίγωνα και λοιπά σχήματα
- Ζωγραφίζει «άνθρωπο» με σώμα και άκρα
- Γράφει μερικά γράμματα
- Χρησιμοποιεί πιρούνι και κουτάλιΓλωσσικά ορόσημα (4-5 ετών)
- Θυμάται μέρος μιας ιστορίας
- Μιλά με φράσεις άνω των 5 λέξεων
- Χρησιμοποιεί τον μέλλοντα
- Λεει όνομα και διεύθυνσηΓνωσιακά ορόσημα (4-5 ετών)
- Θέλει να ευχαριστήσει τους φίλους του
- Μπορεί να αναγνωρίσει σωστά 4 χρώματα
- Αντιλαμβάνεται καλύτερα την αίσθηση του χρόνου
- Ξέρει τη χρήση καθημερινών αντικειμένων( χρήματα, φαγητό κλπ)Κοινωνικά ορόσημα (4-5 ετών)
- Πιο θετικό προς τους κανόνες
- Θέλει να μοιάσει στους φίλους του
- Δείχνει ανεξαρτησία
- Του αρέσει να τραγουδάει και να χορεύει
- Χαίρεται να παίζει
*Ενημερώστε τον παιδίατρο σας αν το παιδί: - Είναι ντροπαλό ή φοβισμένο
- Εμφανίζει υπερβολικά επιθετική συμπεριφορά
- Δεν απομακρύνεται εύκολα από κοντά σας
- Δεν ενδιαφέρεται για παιχνίδι με άλλα παιδιά
- Δεν ανταποκρίνεται σε άλλους ανθρώπους
- Δε μπορεί να συγκεντρωθεί σε μία δραστηριότητα για περισσότερο από 5 λεπτά
- Σπάνια παίζει «φανταστικό» παιχνίδι ή μιμείται
- Δείχνει λυπημένο συχνά
- Δεν ασχολείται με πολλές διαφορετικές δραστηριότητες
- Είναι διαρκώς αφηρημένο
- Δεν εκφράζει μεγάλη ποικιλία συναισθημάτων
- Δεν τρώει, δεν κοιμάται ,δε χρησιμοποιεί τουαλέτα
- Είναι συνήθως παθητικό
- Δεν αντιλαμβάνεται οδηγίες δυο βημάτων με επιρρήματα
- δε λέει σωστά το ονοματεπώνυμο του
- δε θέλει να μιλάει για το πως πέρασε η μέρα του
- δε μπορεί να φτιάξει πύργο με 6-8 κύβους
- δεν κρατάει άνετα έναν μαρκαδόρο
- δε μπορεί να βγάλει τα ρούχα του
- δε μπορεί να πλύνει καλά τα δόντια του
- δε μπορεί να πλύνει και να στεγνώσει τα χεράκια του
